[Mê Khủng Long – Dinophile.vn] Khi không sống cùng thời với khủng long, chi cá sấu khổng lồ Purussaurus đã xơi những con mồi nào để có thể đạt được kích thước siêu khủng (hơn 10m) như các tiền bối Deinosuchus hay Sarcosuchus?
PURUSSAURUS ĐƯỢC TÌM THẤY NHƯ THẾ NÀO?
Purussaurus là một chi cá sấu caiman khổng lồ với hóa thạch được tìm thấy tại nhiều nước thuộc châu Mỹ ngày nay, bao gồm Brazil, Peru, Venezuela và Panama. Brazil là nơi những hóa thạch đầu tiên của Purussaurus được tìm thấy vào cuối thế kỷ XIX, do công của nhà nghiên cứu Joao Barbosa-Rodrigues. Ông cũng chính là người đã mô tả mẫu vật này và đặt danh pháp khoa học cho nó sau khi xác định được đây là một chi cá sấu caiman khổng lồ đã tuyệt chủng nhiều triệu năm trước. Ông lấy tên con sông Purus, một phụ lưu của con sông Amazon vĩ đại nằm trên biên giới giữa hai nước Brazil và Peru, để đặt tên cho con cá sấu này bởi hóa thạch của nó được tìm thấy tại một địa điểm bên bờ sông Purus. Do đó mà chúng ta có tên chi là Purussaurus, có nghĩa là “thằn lằn sông Purus”. Tên loài là brasiliensis, ý chỉ loài cá sấu này được khám phá tại Brazil.
 |
| Joao Barbosa-Rodrigues, người đã khám phá ra hóa thạch của Purussaurus. |
Sau Purussaurus brasiliensis, còn có thêm hai loài khác cùng chi được mô tả và định danh dựa trên các hóa thạch được khám phá sau này, gồm Purussaurus neivensis vào năm 1941 và Purussaurus mirandai vào năm 2006.
Về niên đại, suốt một thời gian dài người ta từng cho rằng Purussaurus bắt đầu xuất hiện cách đây khoảng 8 triệu năm trước và tuyệt chủng vào khoảng 5,3 triệu năm trước. Tuy nhiên, những phát hiện gần đây đã khiến các nhà cổ sinh vật học phải điều chỉnh lại mốc thời gian xuất hiện của Purussaurus lên khoảng 16 triệu năm trước, nhờ những dấu răng hiện diện trên các con mồi hóa thạch. Trong số 6 loài cá sấu tiền sử xuất hiện trong khu vực thì không có loài nào có dấu răng to như vậy, ngoại trừ Purussaurus.
KÍCH THƯỚC KHỔNG LỒ CỦA PURUSSAURUS
Ban đầu, Joao Barbosa-Rodrigues không hoàn toàn ước tính được sự khổng lồ của Purussaurus vì sự không hoàn chỉnh của các hóa thạch được tìm thấy. Tuy nhiên, nhờ những khám phá tiếp theo, đầy đủ và hoàn chỉnh hơn, người ta mới dần dần mường tượng được sự khủng khiếp của một trong những kẻ săn mồi lớn nhất thế giới sau Thời đại Khủng long. Chiều dài hộp sọ của mẫu vật lớn nhất thuộc loài Purussaurus brasiliensis lên tói 1.453mm, gần tương đương với chiều dài 1,5m của mẫu vật Deinosuchus lớn nhất và kém một chút so với chiều dài 1,6m của mẫu vật Sarcosuchus lớn nhất. Cần biết rằng, phần mõm của các loài cá sấu caiman nói chung luôn có tỷ lệ ngắn nhất so với các loại cá sấu phổ biến khác hiện nay là cá sấu (crocodile), cá sấu Mỹ (alligator) và cá sấu Ấn Độ (gharial). Trong khi đó thì Sarcosuchus, vốn không phải là cá sấu chuẩn, sở hữu phần mõm dài và tương đối hẹp như cá sấu Ấn Độ ngày nay. Thế nên, dù có thua thiệt đôi chút về thông số chiều dài thì con số gần 1,5m chiều dài hộp sọ của Purussaurus vẫn hết sức khủng khiếp.
 |
| Một số ước tính cho thấy Purussaurus là một con cá sấu caiman khổng lồ với chiều dài có thể vượt qua mốc 10 mét. |
Một phương pháp phổ biến để tính kích thước của cá sấu cũng như các bò sát giống cá sấu đó là sử dụng chiều dài của hộp sọ đo từ đỉnh giữa chóp mũi đến phần sau của xương sọ, bởi các loài cá sấu còn tồn tại ngày nay cho thấy sự liên hệ chặt chẽ giữa chiều dài hộp sọ và chiều dài cơ thể ở cả các cá thể gần trưởng thành cho đến trưởng thành và bất kể giới tính. Chính vì thế, chiều dài hộp sọ là một thông số rất quan trọng để ước tính kích thước của cá sấu như Purussaurus.
Sử dụng phương pháp này, các nhà khoa học đã đưa ra một số ước tính khác nhau tùy theo tỷ lệ mà họ quyết định sử dụng, nhưng về cơ bản các ước tính này đều thống nhất một điều rằng, Purussaurus là một con cá sấu caiman khổng lồ với chiều dài hoàn toàn có thể vượt qua mốc 10m. Ước tính được cho là “khống” nhất về Purussaurus tin rằng con quái vật này có thể dài đến 15,8m và cân nặng có thể đạt hơn 12 tấn. Khiêm tốn nhất là một ước tính vào năm 2012 khi cho rằng chiều dài của Purussaurus có thể nằm trong khoảng từ 7,6 đến 9,2m và nặng từ 2 đến 6,2 tấn. Dù là con số nào đi nữa, Purussaurus cũng vượt xa kích thước của loài lớn nhất trong dòng họ cá sấu hiện nay là cá sấu nước mặn, vốn chỉ đạt chiều dài tối đa là 5-6m ở con đực. Tất nhiên, do là một giống loài đã tuyệt chủng và chỉ còn được biết đến qua hóa thạch, vẫn có khả năng còn những cá thể Purussaurus lớn hơn mà người ta chưa tìm thấy.
KẺ SĂN MỒI THỐNG TRỊ NAM MỸ
Cũng như Deinosuchus, Purussaurus được cho là giống cá sấu sở hữu một lực cắn siêu kinh khủng. Trong một nghiên cứu vào năm 2015, nhà cổ sinh vật học người Brazil Tito Aureliano cùng các cộng sự đã quả quyết rằng, Purussaurus sở hữu lực cắn mạnh nhất trong tất cả các động vật bốn chân trong lịch sử. Khi cắn mồi, cặp hàm của Purussaurus có thể tạo ra một lực khoảng 7 tấn, mạnh hơn nhiều so với lực cắn từ 3,5 đến 5,7 tấn của loài khủng long săn mồi bá đạo nhất là T. rex. Về cơ bản thì điều này cũng không có gì quá ngạc nhiên bởi cá sấu nước mặn vốn nhỏ hơn Purussaurus nhiều đã có lực cắn lên tới 3 tấn thì Purussaurus hoàn toàn có thể cắn mạnh hơn cá sấu nước mặn hơn lần. Tất nhiên, những thông số về lực cắn thường không đến từ một nghiên cứu thống nhất mà có thể từ nhiều nghiên cứu khác nhau, phương pháp luận cũng khác nhau nên việc so sánh chỉ mang tính tham khảo là chính.
 |
| Với kích thước và sức mạnh như thế này Purussaurus gần như có thể ăn mọi thứ nó muốn trong hệ sinh thái. |
Cần biết rằng, Purussaurus cũng giống như các loài cá sấu caiman hiện đại, với các giác quan tập trung chủ yếu ở phần phía trên của đầu, thế nên nhiều khả năng chúng là những con cá sấu săn mồi theo cách mai phục kinh điển, đã được mài giũa qua hàng chục triệu năm của dòng dõi cá sấu. Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh, phong cách săn mồi này đã giúp các loài cá sấu từ Deinosuchus hay Purussaurus cho đến các loài cá sấu hiện đại ngày nay trở thành những kẻ săn mồi đáng sợ dưới nước trong các hệ sinh thái. Lực cắn mạnh phục vụ cho mục đích nhất kích tất sát, hạ gục con mồi trong một phát cắn, hoặc chí ít thì cũng ngoạm chặt nó để nó không thể vùng vẫy được trước khi bị kéo xuống nước trong tuyệt vọng, bị dìm chết trước khi trở thành bữa ăn ngon cho những ông thần sông xù xì.
Để đảm bảo công việc tiễn đưa con mồi về nơi an nghỉ cuối cùng được diễn ra suôn sẻ thuận lợi, hàm răng của Purussaurus được trang bị những chiếc răng lớn, dài khoảng 50mm và cong nhẹ về phía sau. Trên răng có những đường gờ nhỏ, thuận tiện cho việc đâm sâu và cắm vào thịt, đồng thời khiến con mồi mất máu nhanh hơn. Trong khi răng ở đầu hàm dài và nhọn hơn thì răng ở cuối hàm ngắn và tròn hơn, cho thấy chúng có thể được dùng để phục vụ cho những mục đích khác nhau, trong đó răng tròn và ngắn sẽ thuận lợi cho việc nghiền xương của con mồi hơn.
 |
| Purussaurus săn mồi. |
Các phân tích về cơ sinh học cũng cho thấy, hộp sọ của Purussaurus hoàn toàn có khả năng thực hiện được những đòn xoay tử thần gia truyền của dòng họ cá sấu – death roll. Đó là những cú xoay cực nhanh trong lúc vẫn đang ngậm mồi, có thể giúp chúng bẻ gãy cơ thể con mồi một cách nhanh chóng và hiệu quả, hoặc để xé những mảng thịt lớn bởi với những con mồi có kich thước khủng thì Purussaurus cũng khó có thể nuốt trọn trong một mình mà phải chia với đồng loại. Ngón đòn hung hiểm này còn có thể được sử dụng đối với đồng loại trong những cuộc cạnh tranh, hậu quả hoàn toàn có thể khiến đối phương mất đi một cái chân như đã từng được chứng kiến giữa những con cá sấu trong môi trường nuôi nhốt.
KHÔNG ĂN KHỦNG LONG THÌ ĂN GÌ?
Vậy thì khi không sống cùng thời với những con khủng long khổng lồ, Purussaurus sẽ có gì trên thực đơn của nó để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho cái thân xác khổng lồ? Với kích thước và khả năng săn mồi đỉnh của chóp, Purussaurus rõ ràng là ứng cử viên số 1 cho danh hiệu kẻ săn mồi đầu bảng trong khu vực và câu trả lời là nó ăn tất, thậm chí có thể ăn cả những loài cá sấu khác.
Giống rùa nước ngọt lớn nhất lịch sử từng sống cùng địa bàn và niên đại với Purussaurus là Stupendemys, với chiều dài mai hơn 2m có thể là một con mồi đầy tiềm năng. Những con chuột lang nước khổng lồ có thể nặng khoảng 7 tạ như Josephoartigasia cũng là bữa ăn đầy đủ dinh dưỡng cho Purussaurus. Các loài động vật có vú khác như thú có túi, động vật móng guốc, khỉ, lười, dơi, cá heo sông cũng có thể chịu số phận tương tự. Và nếu đói quá thì những con cá sấu khác có thể từng ở gần Purussaurus như Mourasuchus, hay thậm chí là cả Gryposuchus, một siêu cá sấu khổng lồ nữa cũng có thể nằm trong tầm ngắm của Purussaurus.
Với kích thước và lực cắn này thì hủng long phi điểu mà có tái thế thì phần lớn cũng sẽ trở thành mồi cho Purussaurus mà thôi.
SỰ TUYỆT CHỦNG CỦA PURUSSAURUS
Hùng mạnh như thế, khủng khiếp như thế, ăn khỏe như thế nhưng tại sao Purussaurus lại tuyệt chủng? Theo các chuyên gia về cổ sinh, các hoạt động kiến tạo địa chất dẫn đến sự ra đời của dãy núi Andes là một trong những nguyên nhân lớn nhất khiến Purussaurus chỉ còn là dĩ vãng. Môi trường thay đổi, khí hậu thay đổi dẫn đến số lượng và chất lượng con mồi cũng thay đổi, trong khi đối với những động vật có kích thước khổng lồ như Purussaurus, chúng luôn có sự nhạy cảm rất lớn đối với những biến động về nguồn thức ăn. Việc không săn được những con mồi lớn là đòn chí mạng giáng vào sự tồn tại của Purussaurus.
Và một khi không kịp thích nghi với sự thay đổi đó, số phận của Purussaurus cũng giống như nhiều sinh vật tiền sử khác, như số trời đã định, chính là tuyệt chủng. Điều đó cho thấy, ngay cả những sinh vật mà chúng ta cho là hùng mạnh, thống trị một phương trời cũng hết sức mong manh trước tự nhiên.