[Mê Khủng Long – Dinophile.vn] Câu trả lời tùy thuộc việc bạn định nghĩa khủng long như thế nào.
Theo quan niệm thông thường, khủng long là một nhóm bò sát cổ đại sống cách đây hàng chục triệu năm và đã bị tuyệt chủng vì một nguyên nhân nào đó (mà chúng ta sẽ đề cập trong những bài viết sau). Nghĩa là hiện tại, không còn con khủng long nào sống trên Trái đất và chúng ta chỉ có thể biết về chúng qua những dấu vết còn sót lại, đó chính là hóa thạch.
KHỦNG LONG CHƯA TUYỆT CHỦNG NẾU…
… Nếu bạn định nghĩa khủng long là tất cả các loài thuộc nhánh Dinosauria, bao gồm cả chim.
Như các bạn đã biết, một bộ phận khá đông các nhà cổ sinh vật học ngày nay coi chim chính là khủng long, hay chính xác hơn là một nhánh tách ra từ nhánh Dinosauria trong hệ thống phân loại theo nhánh (cladistics). Những bằng chứng khảo cổ học cũng như các phân tích sinh học cho thấy giữa các loài chim hiện đại và nhiều loài khủng long chân thú (theropod) có nhiều nét tương đồng, chẳng hạn như sự hiện diện của lông vũ, cấu trúc xương…
 |
| Khoa học ngày nay xác định chim chính là khủng long. Ảnh: Scientific America. |
Các bằng chứng hóa thạch và phân tích sinh học chuyên sâu đã chứng minh vượt qua bất cứ nghi ngờ có lý nào rằng chim là những loài khủng long chân thú. Cụ thể hơn, chúng là thành viên của Maniraptora, cùng với các nhóm khác như họ Dromaeosauridae và họ Oviraptoridae. Khi càng nhiều loài khủng long chân thú có mối quan hệ gần gũi với chim được các nhà khoa học phát hiện, thì những điểm khác biệt rõ ràng trước đây giữa chim và loài không phải chim lại càng bị xóa nhòa. Những phát hiện gần đây tại tỉnh Liêu Ninh phía Đông Bắc Trung Quốc, đã chứng tỏ rằng có nhiều khủng long chân thú cỡ nhỏ có lông vũ, lại càng góp phần thêm cho sự không rõ ràng này.
Quan điểm đồng thuận trong giới cổ sinh vật học hiện đại cho rằng lớp Chim (Aves), chính là họ hàng gần gũi nhất của cận bộ Deinonychosauria, mà bao gồm hai họ Dromaeosauridae và Troodontidae. Chúng cùng nhau tạo thành một nhóm gọi là Paraves. Ở chi cơ sở Microraptor của họ Dromaeosauridae, cũng có bộ lông vũ mà có thể được chúng sử dụng để bay lượn. Hầu hết những loài Deinonychosauria cơ sở đều rất nhỏ bé; điều này gia tăng khả năng rằng tổ tiên của tất cả các loài Paraves có thể đã từng sống trên cây, và/hoặc có khả năng chao lượn.
Archaeopteryx của thời kỳ Jura muộn được biết đến như là một trong những hóa thạch chuyển tiếp đầu tiên được tìm thấy, và điều này cũng giúp ủng hộ thêm cho học thuyết tiến hóa vào cuối thế kỷ XIX. Archaeopteryx có những đặc điểm của động vật bò sát như: có răng, tay có móng vuốt, cùng một chiếc đuôi dài và giống thằn lằn, tuy nhiên nó cũng được trang bị riêng một đôi cánh tinh vi với những chiếc lông bay mà giống hệt như những con chim hiện đại. Nó không được công nhận là tổ tiên trực tiếp của chim hiện đại, nhưng vẫn là thành viên cổ xưa và nguyên thủy nhất của nhóm Aves hay Avialae, và gần như chắc chắn là có mối quan hệ gần gũi với chim tổ tiên thực sự.
– Wikipedia
Như vậy, nếu xem chim chính là khủng long, có thể nói khủng long chưa tuyệt chủng. Chúng vẫn tồn tại, hiện diện hằng ngày xung quanh chúng ta, chỉ có điều không được to lớn và khủng khiếp như những hình dung thông thường của con người về khủng long, vốn được truyền thông và phim ảnh thêu dệt nên một cách tài tình.
KHỦNG LONG ĐÃ TUYỆT CHỦNG NẾU…
… Nếu bạn định nghĩa khủng long là tất cả các loài không phải chim thuộc nhánh Dinosauria. Ngành cổ sinh vật học đã khẳng định, chim là những hậu duệ duy nhất còn sót lại của nhánh Dinosauria, còn các loài thuộc những nhánh con khác đã tuyệt chủng hoàn toàn.
Về cơ bản, nhánh Dinosauria được chia thành hai nhánh nhỏ hơn, đó là Saurischia (khủng long hông thằn lằn) và Ornithischia (khủng long hông chim). Hiện tại, nhánh Ornithischia, gồm nhiều loài khủng long ăn cỏ đi bằng bốn chân lẫn hai chân, được cho là đã tuyệt chủng hoàn toàn. Nhánh Saurischia gồm nhiều nhánh nhỏ hơn, nhưng tất cả cũng được cho là đã tuyệt chủng trừ nhánh Theropoda (khủng long chân thú). Trong quá trình tiến hóa, nhánh Theropoda tiếp tục tách nhánh nhiều lần, để cuối cùng còn lại nhánh duy nhất còn tồn tại là nhánh Avilae, tức là các loài chim hiện nay.
Một số nguồn tài liệu khẳng định, nhánh Avilae là “nhánh duy nhất có các loài khủng long còn sống”. Những nhánh con khác của nhánh Dinosauria đều đã tuyệt chủng.
Vậy rốt cuộc, kết luận của Mê Khủng Long là gì?
Trong phạm vi trang web của mình, chúng tôi có lẽ sẽ không đề cập đến các loài chim, nhóm động vật hiện đại vẫn đang tồn tại xung quanh chúng ta. Chúng tôi sẽ chỉ tập trung nói về các loài khủng long (nhánh Dinosauria) đã tuyệt chủng, gồm cả các loài thuộc hai nhánh Saurischia và Ornithischia. Chỉ riêng việc này thôi đã đủ để tốn nhiều năm trời tổng hợp và viết bài rồi. Nếu bây giờ, chúng tôi cũng coi chim là khủng long và ôm đồm thêm việc viết về chim nữa thì sẽ rất khó.
Vì thế, khi nói đến khủng long trên phạm vi trang web này, các bạn hãy nghĩ đến những loài khủng long đã tuyệt chủng – khủng long phi điểu (non-avian dinosaurs). Có như thế chúng tôi mới có cơ sở để đi đến bài viết tiếp theo: Những giả thuyết về nguyên nhân tuyệt chủng của khủng long (vì nếu khủng long chưa tuyệt chủng thì coi như bài viết đó không còn ý nghĩa).
NHƯNG KHỦNG LONG SẼ KHÔNG BAO GIỜ BIẾN MẤT HOÀN TOÀN…
… Nếu vẫn còn người quan tâm, tìm hiểu và nghiên cứu về khủng long. Trên thực tế, từ dinophile đã được tạo ra để chỉ lớp người yêu thích và đam mê khủng long (cũng giống như các mọt sách – bibliophile vậy). Do đó, khủng long vẫn còn được nhắc đến, thậm chí trở thành biểu tượng văn hóa, nhân vật ăn khách trên truyện tranh và phim ảnh.
Như ai đó từng nói: “Người ta có hai lần chết. Lần chết thứ nhất là khi người đó qua đời. Lần chết thứ hai là khi người cuối cùng biết về người đó qua đời.” Khủng long cũng vậy. Chúng chỉ hoàn toàn biến mất khi không còn ai biết về chúng nữa.